احتمالا تا به حال توجه کرده‌اید که بعضی مواقع افراد در هنگام سخنرانی احساسات و عواطف شما را نشانه می‌روند، شاید اشک‌تان را دربیاورند و شاید هم عصبانی‌تان کنند. برخی دیگر هم کیلو کیلو اطلاعات دسته‌بندی‌شده‌شان را داخل مغزتان می‌ریزند تا جایی که حس می‌کنید دیگر ظرفیتی حتی برای یک بیت دیگر هم ندارید. اما تفاوت این سخنرانی‌ها در چیست؟

۱. سخنرانی‌های آموزنده

سخنرانی آموزنده یک سخنرانی آگاهی‌بخش و کارشناسانه است که در آن سخنران، بخشی از دانش خود را با مخاطبش در میان می‌گذارد. به بیان دیگر، سخنرانی آموزنده، گونه‌ای از سخنرانی است که در آن، سخنران دانش و آگاهی خود را در موضوعی مشخص برای مخاطب بازگو می‌کند. این موضوعات مشخص در چهار دسته‌ی متمایز قرار می‌گیرند:

  1. اشیا، افراد یا مکان‌ها
  2. فرایندها
  3. رویدادها
  4. مفاهیم

سخنرانی درباره‌ی اشیا

این نوع سخنرانی آموزنده،‌ هر چیزی را که قابل رؤیت و محسوس باشد، دربرمی‌گیرد. سخنرانی عینی به‌دنبال بیان دانش درباره‌ی این شیء به مخاطب است. خواه شئ شما بدن انسان باشد یا آخرین قسمت از یک سریال طنز، سخنرانی‌ باید بررسی جامعی از شیء مورد نظرتان به عنوان موضوع فراهم کند.

مهم است که سخنرانی‌های اشیا هدفی داشته باشند؛ شاید بخواهید درباره‌ی شیوه‌های پیچیده و بی‌شماری که سیستم غدد ترشح‌کننده عمل می‌کنند و اینکه چطور متابولیسم را تنظیم می‌کنند، بحث کنید؛ به طور مشابه، شاید بخواهید سریال را به‌عنوان شکلی مدرن از طنز در فرهنگ عامه توصیف کنید. در کنار ارائه‌ی حقایق درباره‌ی یک شیء، باید هدفی هم برای بازگویی آن حقایق در نظر بگیرید.

سخنرانی درباره‌ی فرایندها

فرایند شیوه‌ای است که چیزی ساخته، ایجاد یا انجام شده یا عمل می‌کند. پس سخنرانی آموزنده درباره‌ی یک فرایند توصیف می‌کند که چطور چیزی ساخته شده، انجام شده یا کار می‌کند. فرایندها هر چیزی را اعم از اینکه هیئت انتخاب‌کنندگانِ رئیس‌جمهور چطور کار می‌کند تا اینکه بستنی چطور در یک کارخانه تولید می‌شود، دربرمی‌گیرند. سخنرانی‌های آموزنده درباره‌ی فرایندها به مخاطب کمک می‌کنند تا هم فرایند را بفهمند و هم خودشان بتوانند (در صورت امکان) این فرایند را تکرار کنند.

سخنرانی درباره‌ی رویدادها

هر اتفاقی که رخ می‌دهد، یک «رویداد» است. پس سخنرانی درباره‌ی یک رویداد، رخداد آن را به‌طور کامل توصیف می‌کند؛ این توصیف شامل زمان، تاریخ، مکان و شرایط آن رخداد است. مانند همه‌ی سخنرانی‌های آموزنده، سخنرانی‌های رویدادی نیز باید هدف داشته باشند. شما شاید تجربه‌ی نخستین هفته‌ی خود را در دانشگاه شرح دهید. در هر حال، سخنرانی شما باید هدفمند باشد.

سخنرانی درباره‌ی مفاهیم

مفاهیم به ایده‌ها، باورها،‌ نظریه‌ها، نگرش‌ها، و/یا اصول اشاره دارند. وقتی درباره‌ی مفاهیم سخن می‌گویید، شاید ناگزیر باشید ایده‌هایی واقعی بیابید تا ایده‌های انتزاعی را برای مخاطب‌تان ملموس‌تر کنید. سخنرانی‌های مفهومی از بحث درباره‌ی نظریه‌ی ریشه‌های خلقت گرفته تا اینکه چه حقیقتی درباره‌ی عبارت «عشق در نگاه اول» وجود دارد، همگی ایده‌های پیچیده را به بخش‌هایی درک‌پذیر برای مخاطبان تقسیم می‌کنند.

تدوین یک سخنرانی آموزنده‌ی مؤثر

یک موضوع سخنرانی که کاملا متمرکز باشد، می‌تواند واقعا به یک شیء، فرایند، رویداد یا مفهوم بپردازد تا مخاطب موضوع را ساده‌تر درک کند. موضوعی که گسترده باشد، انواع گوناگونی از اطلاعات را دربرمی‌گیرد که شاید کیفیت آموزندگی یک سخنرانی را پیچیده کند و باعث سردرگمی مخاطبان شود. همچنین یک موضوع متمرکز، پژوهش را برای نویسنده‌ی سخنرانی قابل‌مدیریت می‌کند و توانایی او را برای درک کامل موضوع، پیش از ارائه‌اش به دیگران افزایش می‌دهد.

هنگام نگارش یک سخنرانی آموزنده، شمار محدودی نکته‌ی کلیدی را درباره‌ی موضوعی که می‌خواهید مخاطب از سخنرانی‌تان بفهمد، مشخص کنید. از این نکته‌ها برای پرورش یک ساختار در سخنرانی‌تان بهره بگیرید؛ این ساختار باید شامل یک مقدمه، بدنه و یک نتیجه‌گیری باشد. این ساختار با فراهم‌کردن مسیری به‌ هنگام شرح اطلاعات، مخاطب را هدایت می‌کند. بهره‌مندی از ساختار به شما به‌عنوان سخنران فرصتی می‌دهد تا نکات کلیدی را در مقدمه معرفی کنید و در نتیجه‌گیری دوباره آنها را بازگو کنید؛ در این حالت، احتمال اینکه مخاطب این دانش کلیدی را درباره‌ی موضوع‌ به‌خوبی درک کند، افزایش می‌یابد.

۲. سخنرانی‌های ترغیب‌کننده

در یک سخنرانی ترغیب‌کننده،‌ سخنران می‌کوشد تا مخاطب را متقاعد کند که موضع وی را در رابطه با موضوعی خاص بپذیرد.

هدف سخنرانی ترغیب‌کننده، متقاعد کردن مخاطب برای پذیرش دیدگاه سخنران درباره‌ی یک موضوع مشخص است. هسته‌ی سخنرانی ترغیب‌کننده، پتوس (pathos) است: اینکه سخنرانی، جذاب و طنین‌اندازِ احساسات مخاطب باشد.

برای اینکه پتوس در یک سخنرانی ترغیب‌کننده مؤثر باشد، سخنران باید مخاطبی را که با وی سخن می‌گوید، به‌خوبی درک کند. برای متقاعدکردن، سخنران باید از انگیزه‌های رفتاری و باورهای اساسی مخاطب آگاه باشد.

نشان‌دادن همدلی با مخاطب ضروری است. مقایسه‌ی خودتان با مخاطب، فاصله‌ی میان شما و آنها را کم می‌کند و سخنان‌تان را بسیار متقاعدکننده‌تر جلوه می‌دهد.

افزون بر پتوس، سخنرانی‌های ترغیب‌کننده شامل اتوس (ethos) و لوگوس (logos) هستند. اتوس در واقع، ابزاری است برای نشان‌دادن شخصیتسخنران تا اعتبارش افزایش یابد. برای اینکه مخاطب متقاعد شود، باید احساس کند که سخنران معتبر است و ارزش دارد که به او گوش دهد. لوگوس مستلزم شواهد ارجاعی است. این مفهوم میزان دانش سخنران را نسبت به موضوعی که درباره‌اش سخن می‌گوید، توصیف می‌کند و اگر روشن شود که سخنران از موضوع به‌خوبی آگاه است، سخنانش متقاعدکننده‌تر می‌شود.

۳. سخنرانی‌های آموزنده و ترغیب‌کننده

بسیاری از سخنرانی‌ها دارای عناصری از هر دو نوع سخنرانی آموزنده و ترغیب‌کننده هستند.

وقتی سخنران میان نوشتن یک سخنرانی آموزنده و یک سخنرانی ترغیب‌کننده انتخاب می‌کند، باید هدف سخنرانی‌اش را در نظر بگیرد. آیا می‌خواهد اطلاعاتی درباره‌ی موضوع، رویداد یا شیئی خاص مطرح کند؟ یا می‌خواهد مخاطب را متقاعد کند تا باوری مشخص یا نگرشی را درباره‌ی یک رویداد، موضوع یا شیء بپذیرد؟

تمرکز قضیه یا بحث اصلی سخنرانی اغلب نشان می‌دهد که سخنرانی اساسا آموزنده است یا متقاعدکننده. با این حال، فراموش نکنید که برخی سخنرانی‌ها ترکیبی از هر دو نوع سخنرانی هستند.

سخنرانی‌های آموزنده دانشی درباره‌ی رویداد، فرایند، شیء یا مفهومی خاص توصیف می‌کنند. هدف یک سخنرانی آموزنده این است که مخاطب این دانش را کاملا درک کند. سخنرانی‌های ترغیب‌کننده، آن دسته از سخنرانی‌ها هستند که می‌کوشند مخاطب را در باور یا احساسی مشترک درباره‌ی یک رویداد، فرایند، شیء یا مفهوم مشخص شریک کنند. این تفاوت، دقیق و در عین حال بزرگ است.

برای نمونه، موضوعی مانند حق انتخاب برای باروری را تصور کنید که می‌تواند در هر دو دسته جا بگیرد. یک سخنرانی آموزنده شاید تاریخچه‌ی حق انتخاب برای باروری را در آمریکا دنبال کند؛ درحالی‌که یک سخنرانی ترغیب‌کننده شاید به نقاط مثبت و منفی آن بپردازد یا اینکه چطور برخی گروه‌ها احساس می‌کنند که حق انتخاب برای باروری در معرض تهدید است. در مورد دوم، بهره‌گیری از مثال‌هایی تاریخی خاص شاید آن بحث را تقویت کند. چنان‌که در بالا اشاره شد، سخنرانی‌های ترغیب‌کننده ذاتا آموزنده هستند؛ اما شاید همه‌ی سخنرانی‌های آموزنده متقاعدکننده نباشند.

فهم کامل هدفِ آموزندگی یا ترغیب‌کنندگی یک سخنرانی به سخنران کمک خواهد کرد تا مشخص کند که از چه تکنیک‌هایی برای رسیدن به هدفخود بهره بگیرد. اگر هدف صرفا ارائه‌ی اطلاعات باشد، پس سخنرانی کمتر بر پتوس متکی است و بیشتر به شواهد، داده‌های آماری یا نمودارها و اشکال وابسته است. اگر هدف این است که مخاطب، باور یا احساسی خاص نسبت به موضوع پیدا کند، پس سخنران باید شواهد و داده‌های معینی را با متوسل‌شدن به احساسات شکل دهد تا مخاطب را به‌سوی دیدگاه مطلوب خود هدایت کند.

هنگام نگارش یک سخنرانی، مخاطبی را که می‌خواهید برای او سخنرانی کنید، در نظر بگیرید؛ هرگز اهمیت شناخت مخاطب را دست‌کم نگیرید. برای نمونه، هنگام یک سخنرانی آموزنده، سخنران باید نه تنها متوجه آشنایی مخاطب با عبارات فنی باشد، بلکه باید بداند که از چه نوع پتوسی می‌خواهد بهره بگیرد. برخی مخاطبان با متوسل‌شدن به احساساتی مشخص واکنش نشان می‌دهند؛ درحالی‌که اگر این توسل به احساس نامناسب باشد، بقیه شاید اشتیاق‌شان را نسبت به سخنران از دست‌ بدهند. بنابراین، همیشه ویژگی‌های مخاطب‌تان –سن، شغل، باورها، انگیزه– را در نظر بگیرید و سپس از این ویژگی‌ها استفاده کنید تا محتوای سخنرانی خود را شکل دهید.

سخنرانی وضعیت کشور آمریکا (State of the Union) نمونه‌ی خوبی از یک سخنرانی با عناصر مشترک سخنرانی‌های آموزنده و ترغیب‌کننده است. در این سخنرانی، رئیس‌جمهور ایالات متحده‌ی آمریکا باید اعضای کنگره را از وضعیت کشور آگاه کند. بنابراین، به طور معمول، سخنانش شامل اطلاعاتی مشخص (برای نمونه، تعداد مشاغلِ ایجادشده در یک مدت‌زمان معین) می‌شود.

با این حال، سخنرانی وضعیت کشور آمریکا همچنین دارای پتوس‌های سنگینی است که قصدشان برانگیختن احساس اعتماد شهروندان نسبت به نحوه‌‌ی اداره‌ی کشور توسط رئیس‌جمهور و نیز امید به آینده است. رئیس‌جمهور از داده‌ها بهره می‌گیرد و به احساسات متوسل می‌شود تا پیامش را به مردم آمریکا برساند. این سخنرانی خاص نشان می‌دهد که سخنرانی می‌تواند ترکیبی از ویژگی‌های هر دو نوع سخنرانی‌ آموزنده و ترغیب‌کننده باشد.

۴. سخنرانی برای موقعیت‌های خاص

برخی موقعیت‌های خاص مستلزم سخنرانی‌هایی متفاوت از سخنرانی‌هایی با هدف آگاه‌سازی یا متقاعدسازی مخاطبان هستند.

چنان‌که از عنوان مشخص است، سخنرانی‌های خاص در موقعیت‌های خاصی ارائه می‌شوند. نمونه‌های زیادی از موقعیت‌های خاص وجود دارد که شاید انجام سخنرانی مناسب باشد. برای نمونه، کسی شاید به یادبود یک نفر برای جمعی از دوستان و اقوامی که آن فرد را می‌شناختند، صحبت کند. مراسم جشن فارغ‌التحصیلی یا اهدای جوایز، موقعیت‌های خاص دیگری هستند که ممکن است یک نفر در آنها سخنرانی کند.

سخنرانی‌های موقعیت‌های خاص معمولا کوتاه‌تر از سخنرانی‌های آموزنده یا ترغیب‌کننده هستند. این سخنرانی‌ها عموما کمتر از ده دقیقه طول می‌کشند و هدف‌شان متفاوت از سخنانی است که در یک همایش یا رقابت سیاسی بیان می‌شوند. بسته به زمینه، هدف سخنرانی موقعیت خاص شاید گرامی‌داشتِ یاد یک نفر، ستایش یا حتی مزاح باشد. این سخنرانی‌ها حتی شاید از پتوس‌هایی استفاده کنند که هدف‌شان متقاعدساختن مخاطب برای شادبودن و احتمالا بامزه‌بودن است. با این حال، ممکن است این سخنرانی‌ها از پتوس‌هایی به هدف‌ِ به‌‌اندیشه‌واداشتن مخاطب بهره بگیرند؛ مانند سخنرانی در مراسم یادبود.

سخنرانی‌های موقعیت خاص شاید به مخاطب اطلاعاتی بدهند. برای نمونه، یک نفر شاید در مراسمی صحبت کند و خاطره‌ی مشخصی تعریف کند؛ بنابراین، مخاطبان را از رویدادی خاص باخبر می‌کند و ممکن است با مهارت خاصی، آن خاطره را به موضوع آن مراسم مرتبط کند. درحالی‌که سخنرانی‌های موقعیت خاص شاید آموزنده باشند، هدف‌شان همیشه وابسته به زمینه و مخاطبی است که به آن گوش می‌دهد.

 

منبع: چطور